امروزه درمان ریشه یا عصب کشی دندان، که تحت عنوان درمان اندودونتیک شناخته شده است (“endo”- درون؛ “odont”- دندان)، دندان طبیعی بیمار را حفظ خواهد کرد تا اجازه دهد دندان برای چند دهه، یا حتی برای تمام عمر عملکرد طبیعی داشته باشد. اما درست همانطور که هیچ دو انسانی کاملاً شبیه یکدیگر نیستند، دندان ها نیز دقیقاً همین طور هستند و میزان موفقیت درمان ریشه ی هر کدام از آنها به عوامل متعددی بستگی دارد. پیش از پرداختن به مهم ترین آنها، ابتدا به طور خلاصه به درمان ریشه یا عصب کشی دندان می پردازیم:
درمان ریشه چیست و چرا انجام می شود؟
درمان ریشه یا عصب کشی برای نجات دندان زمانی ضرورت پیدا می کند که پالپ- بافت زنده ی درون دندان، شامل اعصاب، رگ های خونی و بافت های همبند – ملتهب یا عفونی شود. مرگ بافت پالپ منجر به انتشار عفونت به درون استخوان پیرامون دندان می شود. باید پالپ عفونی دندان برداشته شود، کانال ریشه پاکسازی و شکل داده شده، ضد عفونی و با پر کردن سیل (مهر و موم) شود تا در آینده کمتر در معرض عفونت قرار گیرد.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: درمان دندان ضرب دیده
چه کسی عصب کشی را انجام می دهد؟
عصب کشی توسط دندانپزشک عمومی یا متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) انجام می شود. گرچه دندانپزشک عمومی برای انجام درمان ریشه هم آموزش دیده است، اما معمولاً سعی می کند افرادی که به این درمان نیاز دارند و مورد آنها بسیار پیچیده است را به متخصص اندونسی ارجاع دهد. سؤالی که معمولاً به ذهن این افراد خطور می کند این است که، “چگونه ممکن است یک دندان بدون پالپ دوام بیاورد؟” و “دندان عصب کشی شده چقدر دوام خواهد داشت؟”
پاسخ سؤال اول این است که دندان با غشاء پریودنتال (“peri”- اطراف؛ “odont”- دندان) یا الیاف لیگامان، که زنده است، به استخوان اطراف خود متصل است. به همین دلیل دندان می تواند همچنان عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، هرچند سیستم کانال ریشه ی آن دیگر بافت های زنده ی اصلی خود را نداشته باشد.
برای پاسخ به سؤال دوم باید به بیان عواملی بپردازیم که می توانند طول عمر کانال ریشه را تحت تأثیر قرار دهند.
عوامل مؤثر روی طول عمر کانال ریشه
عوامل مؤثر روی طول عمر کانال ریشه به ترتیب زیر می‌باشد:
عدم وجود عفونت در کانال ریشه ی دندان
هر چه دندان زودتر درمان شود و عفونت موجود در آن کمتر باشد، درمان نتایج بهتری خواهد داشت. بنابراین، اگر به درمان ریشه نیاز دارید آن را به تعویق نیاندازید!
کیفیت عصب کشی
دندان عصب کشی شده دوام بیشتری خواهد داشت اگر طی درمان ابتدایی ریشه ی دندان تمام ریشه ها و کانال ها با دقت زیاد و به موقع شناسایی شده، درمان و پر شده باشند و روکشی با کیفیت برای یک عمر استفاده روی آن قرار گرفته باشد.
ترمیم فوری دندان پس از پایان عصب کشی
دندانی که عصب کشی شده است باید خیلی سریع و به شکلی درست ترمیم شود و پر شدگی یا روکش دائم روی آن قرار گیرد، که معمولاً بدون تعلل در جلسه ی بعد انجام می شود.
همه ی دندان ها شبیه یکدیگر نیستند
نوع و محل قرار گیری دندان نیز می توانند روی سلامت دندان عصب کشی شده در دراز مدت تأثیر داشته باشند. اساساً دندان های جلو، که برای بریدن استفاده می شوند، تنها یک ریشه (و کانال) دارند و دسترسی و درمان آنها ساده است. معمولاً فشار جویدن روی آنها بیشتر از فشاری است که به دندان های عقب وارد می شود. در مقایسه، دندان های عقب که برای جویدن استفاده می شوند، دو یا سه ریشه و در نتیجه تعداد بیشتری کانال دارند؛ دسترسی به آنها دشوارتر و درمان آنها پیچیده تر است. بعلاوه، ممکن است دندان جلو پس از درمان ریشه (یا عصب کشی) به روکش نیاز نداشته باشد، اما دندان عقب به روکش نیاز دارد.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: عصب کشی مجدد دندان
تغییرات به مرور زمان در درمان ریشه دندان
مطالعات حاکی از آن است که ارتباطی مستقیم بین سن بیمار و مقاومت دندان در برابر شکستگی وجود دارد، خواه عصب کشی شده باشد یا خیر. به مرور زمان، دندان ها شکننده تر می شوند و بیشتر در معرض شکستن قرار می گیرند، مخصوصاً دندان های مولر عقب دهان که فشار جویدن بیشتر به آنها وارد می شود. به همین دلیل قرار گرفتن روکش روی دندان عصب کشی شده مهم است تا دندان را در برابر فشار های وارده حفظ کند و موجب افزایش طول عمر آن شود. گاهی اوقات قرار دادن پست درون دندان عصب کشی شده ضروری است تا بتواند روکش دندان را حمایت و تقویت کند، مخصوصاً اگر دندان به شکل گسترده آسیب دیده باشد. با این حال، گرچه گاهی اوقات قرار دادن پست های خاص درون دندان ضروری است، اما ممکن است احتمال شکست ریشه به مرور زمان افزایش یابد.
تحقیقات حاکی از آن است، دوام دندانی که تحت درمان ریشه قرار گرفته است بیشتر از دندان مصنوعی است که پس از کشیده شدن دندان عفونی یا آسیب دیده با استفاده از بریج ثابت جایگزین آن شده است، که به مرور زمان می تواند خراب شود. چندان مشخص نیست حفظ دندانی که تحت درمان ریشه قرار گرفته بهتر است یا کاشت ایمپلنت دندانی، اما این مسئله پیچیده است و علاوه بر مسئله ی دوام ، مسائل پیچیده ی دیگر نیز باید مد نظر قرار گیرند؛ از جمله دوره ی درمان و نیز هزینه ی درمان بیشتر.
سخن پایانی
حتی عفونت مجدد دندان عصب کشی شده به معنای از دست رفتن آن نیست. تکرار درمان ریشه می تواند به دندان شانس دوباره دهد تا پایان عمر باقی بماند. به هر حال، در صورتی که یک دندان ارزش حفظ شدن داشته باشد، اصولاً تلاش برای انجام درمان ریشه به از دست رفتن آن و تعویض آن با یک دندان مصنوعی ترجیح داده می شود.
مطمئناً دندان یا دندان هایی که درمان ریشه ی موفقی داشته اند و به خوبی پر و ترمیم شده اند، حتی اگر تا پایان عمر دوام نداشته باشند، چندین سال در دهان باقی خواهند ماند. تنها نکته ی مهم این است که هیچ چیز مانند دندان طبیعی نخواهد بود.
