خشکی دهان شرایطی است که به عدم داشتن بزاق کافی مربوط می شود. اصطلاح پزشکی برای خشکی دهان زروستومیاxerostomia  است. همه افراد گاهگاهی دچار خشکی دهان می شوند، بویژه زمانی که عصبی، ناراحت یا تحت استرس هستند.

این مقاله می تواند به شما کمک کند تا بهتر بفهمید خشکی دهان و سندروم سوزش دهان چه مشکلاتی هستند، چه علل، علائم آن و راهکارهای برای کنترل آنها وجود دارد.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان زمانی رخ می دهد که بدن بزاق کافی برای خیس نگه داشتن دهان تولید نمی کند. اما وظیفه بزاق چزی بیشتر از این است.

بزاق به هضم غذا کمک می کند و جویدن و قورت دادن را برای شما ممکن می سازد. از دندان های شما در برابر پوسیدگی محافظت می کند. بزاق همچنین با کنترل باکتری ها و قارچ های دهان از بروز عفونت جلوگیری می کند.

اگر همیشه یا اکثر اوقات خشکی دهان دارید، این مشکل می تواند ناراحت کننده باشد و منجر به بروز مشکلات جدی برای سلامتی شود. ممکن است در چشیدن، جویدن، بلعیدن و صحبت کردن مشکل داشته باشید. خشکی دهان حتی می تواند احتمال پوسیدگی دندان و سایر عفونت های دهان را افزایش دهد.

در حالی که ممکن است هرازگاهی خشکی دهان را تجربه کنید، خشکی مکرر دهان طبیعی نیست. این می تواند نشانه یک بیماری خاص، مانند سندرم شوگرن یا بیماری تیروئید باشد. برخی داروها یا درمان های خاص پزشکی نیز می توانند باعث خشکی دهان شوند.

اگر فکر می کنید خشکی دهان دارید، به دندانپزشک یا پزشک خود مراجعه کنید. کارهایی وجود دارند که برای تسکین پیدا کردن می توانید انجام دهید.

علائم خشکی دهان

علائم خشکی دهان می توانند به خودی خود آزار دهنده باشد و کمبود بزاق نیز می تواند منجر به بروز نگرانی های دیگری (مانند زخم ها) شود. علائم عبارتند از:

• احساس چسبندگی و خشکی داخل دهان
• مشکل در جویدن، بلع، چشیدن، یا صحبت کردن
• احساس سوزش داخل دهان
• احساس خشکی در گلو
• لب های ترک خورده
• زبان خشک و سخت
• زخم های دهان
• عفونت های دهان

علل خشکی دهان

افراد زمانی دچار خشکی دهان می شوند که غدد موجود در دهان که بزاق تولید می کنند به درستی کار نکنند. به همین دلیل، ممکن است بزاق کافی برای خیس نگه داشتن دهان وجود نداشته باشد.

دلایل متعددی برای خوب کار نکردن غدد بزاقی وجود دارد. با این حال، برخی از افراد حتی اگر غدد بزاقی آنها درست عمل کند، باز هم خشکی دهان را تجربه می کنند.

بیماری ها

سندرم شوگرن یکی از دلایل اصلی خشکی دهان است. این وضعیت خود ایمنی باعث بروز التهاب در بدن می شود. سندروم شوگرن می تواند منجر به خشکی چشم و دهان، درد مفاصل و سرفه مزمن شود.

اختلالات دیگری نیز وجود دارند که می توانند باعث خشکی دهان شوند یا غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از افراد مبتلا به بیماری های خاص، مانند بیماری پارکینسون، یا کسانی که سکته مغزی داشته اند، ممکن است قادر نباشند رطوبت دهان خود را احساس کنند و ممکن است فکر کنند دهانشان خشک است، حتی اگر واقعاً اینطور نباشد.

عوارض جانبی داروها

بیشتر از 400 دارو می توانند باعث شوند که غدد بزاقی بزاق کمتری تولید کنند. با این حال، شما نباید بدون مشورت با پزشک معالج خود، مصرف آنها را قطع کنید.

داروهایی که می توانند باعث خشکی دهان شوند عبارتند از:

• آنتی هیستامین ها
• ضد احتقان ها
• دیورتیک ها
• برخی از داروهای ضد اسهال
• برخی از داروهای ضد روان پریشی
• آرام بخش ها
• برخی از داروهای فشار خون
• داروهای ضد افسردگی

درمان های سرطان

غدد بزاقی در صورت قرار گرفتن در معرض تشعشع در طول درمان سرطان ممکن است آسیب ببینند. داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می شوند می توانند باعث شوند بزاق غلیظ تر شود و باعث خشکی دهان شوند.

آسیب عصبی

آسیب به سر یا گردن می تواند به اعصابی که به غدد بزاقی سیگنال تولید بزاق می دهند آسیب وارد کند.

درمان خشکی دهان

درمان خشکی دهان به علتی بستگی خواهد داشت که باعث بروز مشکل شده است. اگر فکر می کنید خشکی دهان دارید، به دندانپزشک یا پزشک معالج خود مراجعه کنید. اگر خشکی دهان شما ناشی از مصرف برخی داروها دارو باشد، پزشک شما ممکن است داروی شما را تغییر دهد یا دوز آنها را تغییر دهد.

اگر غدد بزاقی شما به صورت طبیعی کار نمی کنند اما هنوز می توانند مقداری بزاق تولید کنند، ممکن است پزشک دارویی به شما بدهد که به غدد شما کمک می کنند عملکرد بهتری داشته باشند. یا ممکن است پزشک یا دندانپزشک شما استفاده از بزاق مصنوعی را برای خیس نگه داشتن دهان به شما پیشنهاد دهد.

راهکارهایی برای کاهش علائم خشکی دهان

اقداماتی وجود دارند که می توانید برای از بین بردن یا کاهش علائک خشکی دهان خود انجام دهید. از جمله:

• اغلب جرعه جرعه آب بنوشید. به جای سر کشیدن مقدار زیادی آب، فقط باید جرعه جرعه آب بنوشید. نوشیدن مقادیر زیاد مایعات باعث نخواهد شد که خشکی دهان شما از بین برود. این کار تنها باعث خواهد شد که بیشتر ادرار کنید و ممکن است مخاط دهان شما را از بین ببرد، که می تواند حتی باعث بروز خشکی بیشتر شود.
• از نوشیدنی های حاوی کافئین خودداری کنید. نوشیدنی هایی مانند قهوه، چای و نوشابه هایی که حاوی کافئین هستند می توانند دهان را خشک کنند.
• با وعده های غذایی خود آب بنوشید. این کار جویدن و بلع را آسان تر خواهد کرد. همچنین ممکن است طعم غذا را نیز بهبود دهد.
• برای تحریک جریان بزاق، آدامس فاقد قند بجوید یا آب نبات سفت فاقد قند بمکید. مهم است که آدامس ها و آب نبات های فاقد قند را انتخاب کنید زیرا خشکی دهان باعث می شود دندان ها شما به شدت مستعد پوسیدگی شوند.
• از تنباکو یا الکل استفاده نکنید. سیگار کشیدن و مصرف الکل می توانند باعث خشک شدن دهان شوند.
• از غذاهای خاص خودداری کنید. غذاهای پر ادویه یا شور ممکن است باعث ایجاد درد در یک دهان خشک شوند.
• در طول شب از مرطوب کننده هوا استفاده کنید. یک مرطوب کننده هوا می تواند رطوبت را به اتاق شما اضافه کند که باعث خواهد شد هوایی که تنفس می کنید کمتر خشک شود. هوای خشک می تواند علائم خشکی دهان را بدتر کند.

مراقبت های بهداشیت دهان و دندان ها

اگر خشکی دهان دارید، باید خیلی بیشتر مراقب بهداشت و سلامت دندان های خود باشید.

داشتن خشکی دهان می تواند منجر به بروز مشکلات دهان و دندان مانند حفره های دندانی (حفره هایی که به ساختار دندان ها آسیب وارد می کنند)، ژنژیویت (التهاب لثه)، پریودنتیت (التهاب و عفونت الیاف های پریودنتال لیگامان و استخوان های حمایت کننده دندان)، آبسه دندان و هالیتوزیس (بوی بد دهان) شود.

برای پیشگیری از بروز این مشکلات، مراقبت خوب از دندان ها و لثه ها ضروری است.

• حداقل دو مرتبه در طول روز دندان های خود را به آرامی مسواک بزنید.
• هر روز دندان های خود را نخ دندان بکشید.
• از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
• از خوردن غذاهای چسبناک و حاوی قند زیاد اجتناب کنید. اگر از آنها می خورید، بلافاصله بعد از آنها دندان های خود را مسواک بزنید.
• حداقل دو مرتبه در سال برای چکاپ به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دندانپزشک شما ممکن است یک محلول فلوراید مخصوص به شما بدهد که می توانید با آن دهان خود را بشویید تا به حفظ سلامت دندان های شما کمک کند.

خلاصه

خشکی دهان اغلب می تواند نشانه یک بیماری دیگر باشد، بنابراین اگر این مشکل ادامه پیدا کرد، به پزشک خود مراجعه کنید. خشکی دهان علاوه بر ایجاد ناراحتی، می تواند سلامت کلی دهان و دندان های شما را نیز تحت تأثیر قرار دهد. راه های زیادی برای تسکین خشکی دهان وجود دارد، مانند اغلب جرعه جرعه نوشیدن مکرر آب و استفاده از مرطوب کننده هوا در شب.

سندروم سوزش دهان چیست؟

سندرم سوزش دهان یک بیماری مزمن است که باعث ایجاد احساس درد سوزاننده داخل دهان- اغلب روی زبان یا غشاهای مخاطی- بدون علت قابل شناسایی دیگری می شود. در اکثر موارد، افراد مبتلا به سندرم سوزش دهان توسط پزشکان بسیاری مورد ارزیابی قرار می گیرند و به آنها گفته می شود که هیچ دلیلی برای علائم آنها وجود ندارد، و بنابراین حتی ممکن است روی آن به عنوان یک بیماری روانپزشکی برچسب زده شود. بسیاری از موارد سندرم سوزش دهان می تواند سال ها ادامه داشته باشد.

سندرم سوزش دهان بیشتر در زنان یائسه رخ می دهد و اغلب به صورت شروع ناگهانی علائم رخ می دهد. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری علائم خود را به مراجعه اخیر خود به دندانپزشک، یک بیماری اخیر یا یک دوره آنتی بیوتیک درمانی ارتباط می دهند.

علائم سندروم سوزش دهان

علائم این سندروم عبارتند از احساس سوزش روی زبان، اغلب جلوی زبان، سقف دهان، یا داخل لب پایین- و اغلب این بیماری بیشتر از یکی از این مکان ها را تحت تأثیر قرار می دهد. پوست روی صورت تحت تأثیر سندرم سوزش دهان قرار نمی گیرد. علائم اغلب در بعد از ظهر و عصر بدتر، و در شب و صبح خفیف می شوند یا وجود ندارد. برخی از افراد نیز به عنوان بخشی از علائم خود متوجه تغییر در حس چشایی (از جمله طعم تلخ و فلز) و خشکی دهان می شوند. در حالی که بسیاری از افراد می توانند متوجه بهبود آهسته، تدریجی و جزئی شوند- علائم ممکن است سال ها ادامه داشته باشند.

علل احتمالی سندروم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان با هیچ بیماری خاصی مرتبط نیست، گرچه ممکن است با سایر شرایط درد مزمن مانند سردرد همراه باشد. ارتباط متناقضی بین انواع دیابت و کمبودهای تغذیه ای، مانند ویتامین های B1، B2، B6، B12، روی و فولات وجود دارد. سایر بیماری ها مانند کاندیدیازیس دهانی oral candidiasis، زبان جغرافیاییgeographic tongue، زخم های آفت، پمفیگوس ولگاریس pemphigus vulgaris، سندرم شوگرنSjögren’s syndrome  و درماتیت تماسی آلرژیک allergic contact dermatitis  به مواد دندانپزشکی و خمیر دندان ممکن است باعث بروز علائمی شبیه سندرم سوزش دهان شوند، اما تصور نمی شود که آنها علت بروز آن باشند.

برخی از موارد سندرم سوزش دهان وجود دارند که به مصرف مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مربوط می شوند- تعدادی از داروهای فشار خون مختلف که به “-pril” ختم می شوند- و قطع این داروها منجر به بهبود آهسته علائم طی چند هفته می شود.

درمان سندروم سوزش دهان

اگر بتوان به علت اصلی سندرم سوزش دهان پی برد (همانطور که در بالا توضیح داده شد)، درمان این وضعیت ممکن است برای کاهش یا از بین بردن علائم مفید باشد- مانند مکمل های غذایی مناسب برای درمان کمبود خاص، درمان با ضد قارچ های موضعی برای از بین بردن کاندیدیازیس دهانی، اجتناب از آلرژن های تماسی و غیره.

با این حال، اگر هیچ بیماری زمینه ای شناسایی نشود، سندرم سوزش دهان باید بر اساس علائم درمان شود. داروهایی که برای درمان شرایط درد نوروپاتیک استفاده می شوند، مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، بنزودیازپین ها و گاباپنتین ممکن است در کاهش علائم مفید باشند. دهانشویه های مختلفی که توسط داروخانه های ترکیب کننده محلی ساخته می شوند، تحت عنوان “دهانشویه جادویی” که حاوی داروهای مختلفی مانند لیدوکائین ویسکوز، دیفن هیدرامین، ماالوکس و استروئیدهای موضعی، آنتی بیوتیک های موضعی و ضد قارچ های موضعی هستند، می توانند چندین مرتبه در طول روز برای تسکین علائم سندروم سوزش دهان استفاده شوند. در نهایت، استفاده از دهانشویه های کپسایسین (ساخته شده با رقیق سازی فلفل تند و آب)، ممکن است برای کاهش علائم در طول زمان، احتمالاً با فواید طولانی مدت، مفید باشد.