فیشور سیلانت ماده ای است که شیارهای دندان ها را پوشش می دهد. با محافظت از شیارهای عمیق می توان احتمال پوسیدگی دندان از قسمت بالا را کاهش داد. این شیارها تحت عنوان “پیت” (فرو رفتگی) و “فیشور” (شکاف) شناخته می شوند. پیت ها فرورفتگی هایی کوچک روی سطح دندان ها هستند، در حالی که فیشورها شیارهایی هستند که به صورت طبیعی روی تمام سطح جونده دندان ها ایجاد می شوند. در اکثر مواقع، دندان های عقب دهان (دندان های پرمولر و مولر) دارای بیشترین شیار هستند، با این حال دندان های جلوی دهان (دندان های نیش و دندان های پیشین) نیز می توانند پیت و فیشور داشته باشند. این پیت و فیشورها می توانند عمیق یا کم عمق باشند.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
پیت ها و فیشورهای روی سطح دندان ها مکانی ایده آل برای پنهان شدن پلاک های دندان و رسوب هستند که حاوی باکتری می باشند. معمولاً تمیز کردن این مناطق که پلاک و رسوب در آنها انباشته می شود بسیار دشوار است، زیرا اغلب فرچه های مسواک نمی توانند به عمیق ترین قسمت این شیارها برسند. در صورتی که شیارها به درستی تمیز نشوند، پوسیدگی از روی دندان آغاز خواهد شد و گاهی اوقات دندان نیاز به پر کردن خواهد داشت.
فلوراید موجود در خمیر دندان و آب آشامیدنی، ابزاری بسیار مؤثر برای محافظت دندان در برابر پوسیدگی است؛ هر چند تأثیر آن روی سطح جونده بسیار اندک است. بیشتر پوسیدگی که کودکان دبستانی با آن مواجه می شوند در این پیت و فیشورها اتفاق می افتد، به همین دلیل استفاده از یک عامل پیشگیرنده برای محافظت در برابر پوسیدگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
تاریخچه فیشور سیلانت یا شیارپوش
در گذشته از این مواد و تکنیک ها برای بستن فیشورها استفاده می شد:
- نیترات نقره برای ایجاد واکنش شیمیایی در سطح دندان ها، و متعاقباً برای بستن پیت و فیشورها استفاده می شده است؛
- آمالگام برای پر کردن دندان استفاده می شده است تا از دندان در برابر پوسیدگی بیشتر در آینده محافظت نماید، هر چند این کار بسیار مخرب است و موجب تضعیف دندان ها می شود. احتمال پوسیدگی دندان زیر آمالگام در مقایسه با سیل کردن (مهر و موم کردن) آن با مواد جدیدتر اندکی بیشتر است.
- مواد مختلفی برای فیشور سیلانت امتحان شده اند، از جمله:
- سمان مس سیاه black copper cement، که امروزه استفاده نمی شود،
- سیانو آکریلات cyanoacrylate (سمی است)،
- پلی اورتان polyurethane،
- سمان گلاس آینومر glass-ionomer cement (که امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرد)،
- رزین کامپوزیت composite resin، که مانند پلاستیک است (امروزه بیشترین استفاده را دارد).
چرا سیلانت ها مورد استفاده قرار می گیرند؟
پیت و فیشور سیلانت ها به طور ویژه برای پیشگیری از سه مشکل طراحی شده اند:
- سیلانت ها، پیت ها و فیشورهای (فرو رفتگی و حفره های) دندان ها را با یک ماده رزینی پر می کنند؛
- با پر شدن پیت ها و فیشورها، باکتری ها قادر نخواهند بود به عمق شیارهای دندان نفوذ کنند و این باعث خواهد شد باکتری های “بد” کمتری در دندان وجود داشته باشند؛ احتمال بروز پوسیدگی در دندانی که روی آن فیشور سیلانت قرار گرفته است، ۲۲ مرتبه کمتر از دندانی است که پر نشده است؛ و
- سیلانت ها باعث می شوند تمیز کردن دندان طی مسواک زدن و جویدن راحت تر انجام شود، زیرا زمانی که فیشورهای عمیق وجود دارند، ذرات غذا به راحتی داخل آنها گیر می کنند.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
انواع فیشور سیلانت
انتخاب به سلیقه شخص بستگی دارد. با این حال، ثابت شده است که سیلانت های رنگی (سیلانت هایی که به رنگ خیلی سفید یا صورتی هستند) برای فردی که سیلانت روی دندان های خود دارد و نیز برای دندانپزشکی که سیلانت را مورد بررسی قرار می دهد بیشتر قابل مشاهده هستند. هر چه سیلانت بیشتر قابل مشاهده باشد، راحت تر می توان تشخیص داد آیا سیلانت نیاز به تعویض دارد یا خیر.
سمان های گلاس آینومر، که اندکی با سیلانت های پلاستیکی متفاوت هستند، معمولاً دوام چندانی ندارند. آنها معمولاً برای کودکانی مناسب هستند که بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند، یا زمانی که به لحاظ تکنیکی نیاز به سیلانت دارند؛ مثلاً دندان هایی که هنوز بخش بزرگی از آنها داخل لثه قرار دارد یا کودکانی که همکاری اندکی از خود با دندانپزشک نشان می دهند.
فیشور سیلانت ها چقدر مورد استفاده قرار می گیرند؟
کاملاً واضح است که سیلانت ها بی خطر و مؤثر هستند اما از آنها استفاده اندکی می شود. تقریباً ۲۰% کودکان بین سنین ۵- ۱۷ سال روی دندان های شیری و دائم خود فیشور سیلانت دارند. اغلب دندانپزشک ها و محققان ابراز می دارند، در صورتی که میزان استفاده از فیشور سیلانت بالا بود، میزان پوسیدگی دندان ها پایین می آمد. تا امروز، بواسطه نگرانی های مربوط به مدت زمان دوام سیلانت ها، ترس از پوسیدگی و ایجاد پوسیدگی بیشتر، و به صرفه بودن هزینه های آن برای فرد، چندان مورد استقبال قرار نگرفته است.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
چه زمانی فیشور سیلانت نیاز است؟
- دندانی که به تازگی از لثه بیرون آمده و دارای علائم پوسیدگی است نیاز به سیلانت دارد در حالی که اگر دندان به مدت ۴ سال یا بیشتر عاری از هر گونه پوسیدگی مانده باشد، نیاز به سیلانت ندارد.
- دندان های مولر پوسیده نیاز به سیلانت دارند، اما به ندرت پیش می آید که دندان های جلو به سیلانت نیاز داشته باشند.
- پیت و فیشورهای عمیق و باریک که مکانی عالی برای تجمع پلاک هستند، نیاز به سیلانت دارند، در حالی که شیارهای عریض و کم عمق که فرد قادر است به راحتی آنها را تمیز کند نیاز به سیلانت ندارند.
- در صورت نرم بودن دندان ها یا وجود یک یا چند دندان پوسیده، دندان ها به سیلانت نیاز دارند، در حالی که اگر دندان ها به مدت ۴ سال یا بیشتر عاری از هر گونه پوسیدگی مانده باشند نیاز به سیلانت نخواهند داشت.
- در صورتی که فردی با وجود فلوراید در رژیم غذایی خود هنوز دندان پوسیده دارد، دندان ها نیاز به سیلانت دارند، در حالی که اگر فرد توصیه های دندانپزشک را دنبال نمی کند و پوسیدگی در حال گسترش است، این مورد به جای سیلانت به پر شدن نیاز دارد.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
فرایند قرار گرفتن فیشور سیلانت روی دندان ها
فیشور سیلانت فرایند نسبتاً ساده ای دارد که دندانپزشک قادر به انجام آن خواهد بود. فرایند کلی آن شامل مراحل زیر است:
- دندان ها کاملاً تمیز و خشک می شوند، زیرا ذرات غذا و بزاق می توانند مانع چسبیدن درست سیلانت به دندان ها شوند.
- سطح دندان با یک لایه ژل اسیدی ضعیف یا محلول شیمیایی پوشانده می شود، تا اطمینان حاصل شود که سیلانت به خوبی به دندان خواهد چسبید.
- یک ماده چسبنده زیر سیلانت اعمال می شود.
- سیلانت روی آن قرار می گیرد.
- بسته به نوع سیلانت، ممکن است از نور قوی برای فعال سازی ماده چسبنده و خشک و سفت کردن مواد استفاده شود.
- سیلانت مایع روی سطح دندان ماده با دوامی تشکیل می دهد.
- بایت مورد بررسی قرار می گیرد و مواد اضافی با پولیش کردن زدوده می شوند.
فیشور سیلانت یا شیار پوشی دندان
نگهداری از فیشور سیلانت ها
دندانپزشک ها معمولاً توصیه می کنند هر ۶ تا ۱۲ ماه یک مرتبه برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه نمایید تا پوسیدگی دندان ها یا کنده شدن سیلانت ها تحت نظارت قرار داشته باشند. به طور کلی دندان های سیل شده، در منزل نیاز به هیچ تغییری ندارند. هرچند فیشور سیلانت ها به پیشگیری از پوسیدگی دندان ها، مخصوصاً دندان های مولر کمک می کنند، مسواک زدن و کشیدن نخ دندان منظم و پرهیز از عواملی که می توانند منجر به پوسیدگی دندان ها شوند، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
مشکلات ناشی از فیشور سیلانت ها
ممکن است فیشور سیلانت ها موجب بروز مشکلاتی شوند، از جمله:
- اندکی ناراحتی لثه ها یا دندان ها در نتیجه جرمگیری یا فرایند پیش از پوشش دادن دندان
- حساسیت زیاد به مواد شیمیایی سیلانت؛ و/ یا
- تغییر آزار دهنده در بایت در نتیجه ضخیم بودن سیلانت