التهاب پالپ دندان
پالپیت یک اصطلاح عمومی برای توصیف التهاب پالپ دندان است. پالپیت بخش مرکزی دندان محسوب میشود که حاوی عصب‌ها و رگهای خونی میباشد. پالپیت با حساسیت دندان مشخص میشود که حاصل زیاد بودن جریان خون در دندان (هیپرمی) است. در برخی موارد بیمار ممکن است از حساسیت به لمس در ناحیه گردن، زیر فک یا زیر چانه (نواحی که گره های لنفاوی واقع شده اند) شکایت داشته باشد. گره های لنفاوی معمولا در صورت عفونت نواحی مجاور، دچار حساسیت به لمس شده و بزرگ میشوند.
پالپیت ممکن است در اثر عوامل گوناگونی از جمله پوسیدگی دندان، وارد آمدن ضربه به دندان، نیروی شدید فک یا سوراخ کردن دندان به علت درمانهای دندانپزشکی ایجاد شود.
قرار گیری در معرض محلولهایی که که باعث خشک شدن یا معدنی زدایی دندان میشوند، میتواند وضعیت پالپیت را به دنبال داشته باشد. از جمله این مواد میتوان به بلیچینگ، اسید موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها و حتی برخی خمیر دندان های چندکاره اشاره کرد.
پالپیت به دو دسته برگشت پذیر و برگشت ناپذیر تقسیم میشود.
- به طور کلی میتوان گفت پالپیت برگشت ناپذیر با حساسیت طولانی مدت دندان به دمای سرد یا گرم و گاهی اوقات به شیرینی‌جات مشخص میشود. در پالپیت برگشت ناپذیر بافت عصبی هنوز زنده است اما دوام چندانی نخواهد داشت به این معنی که به علت وجود عامل التهاب برگشت ناپذیر در دندان، در نهایت عصب‌ها خواهند مرد. معمولاً در پالپیت برگشت ناپذیر، درد خفیف اما پیوسته احساس میشود که با وجود محرک ها تشدید می‌گردد. تورم نیز ممکن است وجود داشته باشد. همچنین توانایی دندان در احساس محرکهای الکتریکی خفیف کاهش پیدا میکند.
- پالپیت برگشت پذیر معمولاً با حساسیت تیز و فوری به دمای سرد و گاهی اوقات به شیرینی و یا گاز گرفتن مشخص میشود. معمولاً در پالپیت برگشت پذیر، دندان حساسیتی به غذاهای گرم ندارد. معمولاً در این وضعیت واکنش درد به محرک‌ها، طولانی مدت نیست و تورم وجود ندارد. همچنین معمولاً هنوز دندان محرکهای الکتریکی خفیف را شناسایی میکند. التهاب داخل پالپ در پالپیت برگشت پذیر برخلاف پالپیت برگشت ناپذیر است چندان محسوس نیست و آسیب دیدگی بافتهای پالپ کم است.
در صورتی که اخیراً دندانی تحت درمانهای دندانپزشکی از جمله پر کردن دندان، روکش و یا موارد دیگر قرار گرفته باشد، ممکن است تا مدت کوتاهی پس از آن دچار حساسیت شود. به این وضعیت “حساسیت پس از درمان” گفته میشود که یکی از موارد پالپیت برگشت پذیر است . بسته به ماهیت درمان دندانپزشکی، سن بیمار و وضعیت سیستم ایمنی، به مرور زمان دندان ممکن است بهبود یافته و یا پالپیت برگشت پذیر به پالپیت برگشت ناپذیر تبدیل شود. در برخی موارد پالپ دندان ممکن است نکروزی شده و از بین برود.
دندانپزشک پس از معاینه دندان میتواند وضعیت دندان را تشخیص داده و پیش از انجام درمان دندانپزشکی به شما بگوید احتمال ایجاد پالپیت پس از درمان چقدر خواهد بود.
به خاطر داشته باشید در حالت نرمال دندانها زنده هستند و درمانهای دندانپزشکی که بر روی آنها انجام میشود جراحی محسوب شده و نوعی واکنش التهابی را به دنبال خواهد داشت. با این که در اکثر موارد واکنش خفیف است، اما در عمل‌های پیچیده ممکن است پالپیت برگشت ناپذیر اتفاق بیفتد.
دندانها حداقل دو بافت عصبی دارند: عصبهای میلین دار و بدون میلین. برای درک بهتر می‌توانید در ذهن خود سیم برق عایق دار و سیم بدون عایق را تصور کنید. عصبهای میلین دار همانند سیم برق عایق هستند و محرکهای درد تیز و مشخص را خیلی سریع‌تر از عصبهای بدون میلین به مغز ارسال میکند. عصبهای بدون میلین درد کم شدت پیوسته را ارسال میکنند. هنگامی که هر دو نوع عصب‌ها در دندان تحت تأثیر قرار گرفته باشد، احتمال زیادی دارد که پالپیت برگشت ناپذیر باشد.
مواد مورد استفاده در درمان ریشه (عصب کشی)
پالپیت چگونه تشخیص داده میشود؟
به طور کلی وضعیت پالپ هر دندان یکی از این چهار گزینه است: نرمال،پالپیت برگشت ناپذیری، پالپیت برگشت پذیر، پالپیت نکروزی (مرده). تفاوت بین پالپیت برگشت پذیر و پالپیت برگشت ناپذیر و دندان نکروزی معمولاً با آزمایش با محرکهای سرد، گرم و الکتریکی خفیف مشخص میشود. این کار برای ارزیابی واکنش عصبهای داخل دندان انجام میشود.
واکنش درد طولانی مدت به محرک‌ها بیشتر به نفع تشخیص پالپیت برگشت ناپذیر تفسیر میشود. در صورتی که هیچ واکنشی به محرکهای سرد، گرم و یا الکتریکی دیده نشود احتمالاً دندانتان نکروزی شده است و بافتهای داخل آن دیگر زنده نیستند. واکنش تند و تیز به محرکات که با برداشتن محرک سریعاً برطرف میشود، میتواند تشخیص پالپیت برگشت پذیر را تأیید کند. اغلب دندانی با پالپیت برگشت پذیر به حرارت حساسیتی نشان میدهد. ممکن است دندان زمانی دچار پالپیت برگشت پذیر شده و سپس وضعیت بدتر شود. بنابراین برای پیشگیری از تبدیل پالپیت برگشت پذیر به برگشت ناپذیر است باید اقداماتی انجام دهید اگر چه ممکن است همیشه این اقدامات مؤثر واقع نشود.
مواد مورد استفاده در درمان ریشه (عصب کشی)
درمان پالپیت
پالپیت برگشت پذیر اغلب بدون درمان بهتر میشود. ممکن است دندانپزشک استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را برایتان تجویز کند. اغلب کنترل فشار فک بر روی دندان، به روند بهبودی علائم کمک می‌نماید.
دندانپزشک بسته به علائم ممکن است دندان را با داروهای حساسیت زدایی درمان کرده و استفاده از خمیر دندان مخصوص دندانهای حساس را تا زمان بهبود علائم توصیه نماید.
معمولاً عکس پرتوی ایکس گرفته میشود تا مرجع خوبی برای مقایسه وضعیت دندان باشد. در صورتی که پالپیت برگشت پذیر در اثر پوسیدگی ایجاد شده باشد، درمان پر کردن دندان لازم است.
مشکلات دندانی دیگری که علایم مشابه پالپیت دارند
- حساسیت عاج دندان وضعیتی است که در آن لایه عاج نمایان شده و باعث حساسیت زیاد دندان شده است. این وضعیت را به راحتی میتوان درمان کرد. اگر چه علائم آن ممکن است بسیار مشابه پالپیت برگشت پذیر باشد اما وضعیتی کاملاً متفاوت است.
- ترک خوردگی، لب پر شدگی، لق شدن و یا جابه‌جا شدن دندان در اثر ضربه همه میتوانند باعث ایجاد درد و حساسیت دندان شوند.
- گار گرفتن اشیای سخت یا ضربه دیدن دندان باعث کبودی رباط پریودنتال شده و درد ایجاد می‌نماید. این وضعیت به عنوان کوفتگی دندان (concussion injury) شناخته میشود.
- دندانهایی که دچار پوسیدگی و کرم خوردگی میشود گاهی اوقات به سرما و شیرینی حساس میشوند.
- بیمارانی که دندان قروچه دارند ممکن است دندان‌هایشان در اثر نیروی شدید فک دچار درد و حساسیت شود.
- گاهی اوقات دندانهای عقبی فک بالا ممکن است هنگام عفونت یا احتقان سینوس دچار درد شوند.
- نفوذ و تکثیر باکتری‌های دندان با ایجاد انواع مختلف آبسه میتواند باعث درد شدید و تورم شود در حالی که معمولاً پالپیت برگشت پذیر این علایم را ایجاد نمیکند مگر این که بدتر شود.
