در این نوشته می خوانید:
دفعه بعد که یک قرص مصرف کردید، این سؤال را از خود بپرسید: این دارو با دهان و دندان من چه می کند؟
به طور کلی، داروها برای ایجاد احساس بهتر طراحی شده اند. اما همه داروها، خواه به صورت خوراکی و یا تزریقی مصرف شوند، با خطر عوارض جانبی همراه هستند و ثابت شده است که صدها دارو باعث بروز مشکلات دهانی می شوند. داروهایی که برای درمان سرطان، فشار خون بالا، درد شدید، افسردگی، آلرژی و حتی سرما خوردگی استفاده می شوند، می توانند بر سلامت دندان ها تأثیر منفی بگذارند. به همین دلیل است که نه فقط پزشک، بلکه دندانپزشک شما نیز باید همیشه از تمام داروهایی که مصرف می کنید، از جمله محصولات بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل ها اطلاع داشته باشند.
برخی از شایع ترین عوارض جانبی داروها (دهانی) مربوط به دهان در زیر فهرست شده اند.
خشکی دهان (زروستومیا)
برخی داروها می توانند میزان بزاق دهان را کاهش دهند و باعث خشکی ناراحت کننده دهان (زروستومیا) شوند. بدون بزاق کافی، بافت های داخل دهان می توانند تحریک و ملتهب شوند. این امر خطر ابتلا به عفونت، پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می دهد.
بیش از ۴۰۰ دارو به عنوان عامل خشکی دهان شناسایی شده اند. خشکی دهان بعلاوه یکی از عوارض جانبی برخی داروهای خاص شیمی درمانی است.
برخی از داروهایی که در فهرست عوارض جانبی آنها خشکی دهان ذکر شده است عبارتند از:
- آنتی هیستامین ها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد روان پریشی
- داروهای بیماری پارکینسون
- داروهای بیماری آلزایمر
- داروهای استنشاقی ریه
- برخی از داروهای خاص فشار خون و قلب، از جمله مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، مسدو کننده های کانال کلسیم، مسدود کننده های بتا، داروهای ریتم قلب و دیورتیک ها
- داروهای تشنج
- ایزوترتینوئین، که برای درمان آکنه استفاده می شود
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد تهوع و داروهای ضد اسهال
- داروهای ضد درد مخدر
- اسکوپولامین، که برای جلوگیری از بیماری حرکتی استفاده می شود
- داروهای ضد اسپاسم
خشکی دهان می تواند یک مشکل آزار دهنده باشد. با این حال، بسیاری از اوقات، مزایای استفاده از دارو از خطرات و ناراحتی ناشی از خشکی دهان بیشتر است. نوشیدن مقادیر زیاد آب یا جویدن آدامس فاقد قند ممکن است به تسکین علائم شما کمک کند. جایگزین های بزاق، مانند آنهایی که داخل دهان اسپری می شوند نیز ممکن است مؤثر باشند.
عوارض دارو بر دهان و دندان
عفونت قارچی
برخی از داروهای استنشاقی خاص که برای آسم استفاده می شوند ممکن است منجر به بروز عفونت قارچی داخل دهان شوند که کاندیدیازیس دهانی نامیده می شود. شستشوی دهان با آب پس از استفاده از داروهای استنشاقی می تواند به جلوگیری از این عارضه جانبی کمک کند.
تورم لثه (رشد بیش از حد لثه)
برخی از داروها می توانند باعث رشد زیاد بافت لثه شوند، وضعیتی که “رشد بیش از حد لثه” نامیده می شود. بافت لثه آنقدر متورم می شود که شروع به رشد روی دندان ها می کند. رشد بیش از حد لثه خطر ابتلا به بیماری پریودنتال را افزایش می دهد. بافت متورم لثه محیطی مساعد برای باکتری ها بوجود می آورد که می تواند به ساختارهای اطراف دندان آسیب وارد کند.
داروهایی که می توانند باعث تورم و رشد بیش از حد لثه شوند عبارتند از:
- فنی توئین، یکی از داروهای تشنج
- سیکلوسپورین، یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی که اغلب برای جلوگیری از پس زدن پیوند استفاده می شود
- داروهای فشار خون به نام مسدود کننده های کانال کلسیم، که شامل نیفدیپین، وراپامیل، دیلتیازم و آملودیپین هستند.
بروز این عارضه جانبی در مردان بیشتر از زنان است. داشتن پلاک دندانی موجود نیز باعث افزایش این خطر در شما می شود. رعایت بهداشت خوب دهان و دندان و مراجعه مکرر به دندانپزشک (شاید هر سه ماه یک مرتبه) بتواند به کاهش احتمال ابتلا به این بیماری کمک کند.
التهاب مخاط داخلی دهان (موکوزیت)
موکوزیت عبارت است از التهاب بافت مرطوب پوشاننده دهان و دستگاه گوارش. این بافت غشاء مخاطی نامیده می شود. موکوزیت عارضه جانبی شایع شیمی درمانی است. پزشکان معتقد هستند که برخی داروهای خاص شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و ۵ فلوئورواوراسیل، باعث ایجاد الگوی پیچیده ای از تغییرات بیولوژیکی می شوند که به سلول های سازنده غشاهای مخاطی آسیب می رسانند. موکوزیت باعث بروز تورم دردناک دهان و زبان می شود و می تواند منجر به خونریزی، درد و زخم های دهان شود. این وضعیت می تواند خوردن را دشوار کند.
در صورت مصرف الکل، استعمال دخانیات، عدم مراقبت از دندان ها و لثه ها، کم آبی بدن یا ابتلا به دیابت، اچ آی وی یا بیماری کلیوی، احتمال ابتلا به موکوزیت پس از مصرف داروهای شیمی درمانی بیشتر خواهد بود.
داروهای شیمی درمانی که می توانند باعث موکوزیت شوند عبارتند از:
- آلمتوزوماب (کمپات)
- آسپاراژیناز (السپار)
- بلئومایسین (بلنوکسان)
- بوسولفان (میلران، بوسولفکس)
- کپسیتابین (زلودا)
- کربوپلاتین (پاراپلاتین)
- سیکلوفسفامید (سیتوکسان)
- سیتارابین (سیتوزار- یو)
- دانوروبیسین (سروبیدین)
- دوستاکسل (تاکسوتر)
- دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
- اپی روبیسین (النس)
- اتوپوزید (وی پزید)
- فلوئورواوراسیل (۵ FU)
- جمسیتابین (جمزار)
- هیدروکسی اوره (هیدرا)
- ایداروبیسین (ایدامایسین)
- اینترلوکین ۲ (پرولوکین)
- ایرینوتسان (کامپتوسار)
- لوموستین (CeeNU)
- مکلورتامین (موستارژن)
- ملفالان (الکران)
- متوترکسات (روماترکس)
- میتومایسین (موتامیسین)
- میتوکسانترون (نووانترون)
- اگزالی پلاتین (الوکساتین)
- پاکلیتاکسل (تاکسول)
- پمترکسد (آلیمات)
- پنتواستاتین (نیپنت)
- پروکاربازین (ماتولان)
- تیوتپا (تیوپلکس)
- توپوتکان (هیکامتین)
- تراستوزوماب (هرسپتین)
- ترتینوئین (وزانوئید)
- وین بلاستین (ولبان)
- وین کریستین (آنوکووین)
عوارض دارو بر دهان و دندان
زخم های دهان
زخم دهان به زخم بازی گفته می شود که داخل دهان یا روی زبان ایجاد می شود. زخم های دهان اغلب با “گود شدگی های داخل دهان” مقایسه می شوند، زیرا دارای سوراخی در وسط هستند. این سوراخ در واقع شکستگی در بافت مرطوب (غشاء مخاطی) است که دهان را پوشش می دهد. زخم های دهان ممکن است آفت دهان نیز نامیده شوند.
داروهای شیمی درمانی که باعث بروز موکوزیت می شوند می توانند باعث ایجاد زخم های دهان نیز شوند. این داروها عبارتند از:
- آلمتوزوماب (کمپات)
- بلئومایسین (بلنوکسان)
- کپسیتابین (زیلودا)
- ستوکسیماب (اربیتوکس)
- دوستاکسل (تاکسوترت)
- دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
- اپی روبیسین (النس)
- ارلوتینیب (تراسوا)
- فلوئورواوراسیل (۵ FU)
- متوترکسات (روماترکس)
- سونیتینیب (سوتنت)
- وین کریستین (اونکووین)
دیگر داروهایی که با ایجاد زخم های دهان مرتبط هستند عبارتند از:
- آسپرین
- طلا که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود
- پنی سیلین
- فنی توئین
- سولفونامیدها
- استرپتومایسین
تغییرات حس چشایی، از جمله طعم فلز
گاهی اوقات، یک دارو می تواند حس چشایی شما را تغییر دهد. تغییر در توانایی بدن برای حس کردن مزه ها، دیسگوزی dysgeusia نامیده می شود. برخی از داروها می توانند طعم غذا را متفاوت کنند یا طعم فلزی، شوری یا تلخی را در دهان ایجاد کنند. تغییرات چشایی بویژه در میان بیماران مسن که چندین دارو مصرف می کنند رایج است.
معمولاً تغییرات حس چشایی موقتی است و با قطع مصرف دارو از بین می رود.
داروهای شیمی درمانی، از جمله متوترکسات و دوکسوروبیسین، یکی از علل شایع تغییرات حس چشایی هستند.
داروهای زیاد دیگری هستند که با تغییرات طعم مرتبط می باشند. آنها عبارتند از:
- داروهای آلرژی (آنتی هیستامین)
- کلرفنیرامین مالئات
- آنتی بیوتیک ها
- آمپی سیلین
- بلئومایسین
- سفاماندول
- لووفلوکساسین (لواکین)
- لینکومایسین
- تتراسایکلین ها
- ضد قارچ
- آمفوتریسین B
- گریزئوفولوین
- مترونیدازول
- داروهای ضد روان پریشی
- لیتیوم
- تری فلوپرازین
- داروهای آسم
- بامیفیلین
- بیس فسفونات ها
- اتیدرونات
- داروهای فشار خون
- کاپتوپریل، یک مهار کننده ACE
- دیلتیازم، مسدود کننده کانال کلسیم
- انالاپریل، یک مهار کننده ACE
- رقیق کننده های خون
- دی پیریدامول
- داروهای کاهش دهنده کلسترول
- کلوفیبرات
- کورتیکواستروئیدها (که برای درمان التهاب استفاده می شوند)
- دگزامتازون (DMSO)
- هیدروکورتیزون
- داروهای دیابت
- گلیپیزید
- دیورتیک ها
- آمیلوراید
- اسید اتاکرینیک
- داروهای گلوکوم
- استازولامید
- داروهای نقرس
- آلوپورینول
- کلشی سین
- داروهای قلب
- پچ نیتروگلیسیرین
- داروهای کم خونی ناشی از فقر آهن
- سوربیتکس آهن (تزریق شده)
- شل کننده های عضلانی
- باکلوفن
- کلرمزانون
- داروهای بیماری پارکینسون
- لوودوپا
- درمان آرتریت روماتوئید
- طلا
- داروهای تشنج
- کاربامازپین
- فنی توئین
- داروهای تیروئید
- کاربیمازول
- متیمازول
- داروهای ضد پس زدن پیوند
- آزاتیوپرین
- داروهای سل
- اتامبوتول
- محصولات ترک سیگار
- چسب نیکوتین پوست
- محرک ها
- آمفتامین
پوسیدگی دندان
استفاده طولانی مدت از داروهای شیرین شده می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. شکر یک ماده افزوده شده به بسیاری از انواع محصولات دارویی، از ویتامین ها و قطره های سرفه گرفته تا آنتی اسیدها و داروهای بر پایه شربت است. پس از استفاده چنین محصولاتی، دهان خود را بشویید، یا از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا جایگزین فاقد قند برای آنها وجود دارد یا خیر.
عوارض دارو بر دهان و دندان
تغییر رنگ دندان
در دهه ۱۹۵۰، پزشکان دریافتند که استفاده از آنتی بیوتیک های تتراسایکلین در طول دوران بارداری منجر به قهوه ای شدن رنگ دندان ها در کودکان می شود. وقتی فردی تتراسایکلین مصرف می کند، مقداری از دارو داخل کلسیمی که بدن برای ساختن دندان استفاده می کند، رسوب می کند. وقتی دندان ها رشد می کنند، رنگ آن ها مایل به زرد است و با قرار گرفتن در معرض نور خورشید به تدریج قهوه ای می شوند.
با این حال، تتراسایکلین اگر بعد از تشکیل همه دندان ها مصرف شود، باعث تغییر رنگ دندان نمی شود. تنها زمانی باعث تغییر رنگ دندان ها می شود که دارو را قبل از شکل گیری دندان های شیری یا ثانویه مصرف شود.
امروزه تتراسایکلین و آنتی بیوتیک های مرتبط با آن، در طول دوران بارداری یا در کودکان خردسال که دندان های آنها هنوز در حال شکل گیری است(زیر ۸ سال)، توصیه نمی شود.
اعتقاد بر این است که داروهای دیگر روی مواد داخل یا روی دندان های موجود تأثیر می گذارند و باعث ایجاد لکه می شوند.
داروهای زیر می توانند باعث تغییر رنگ دندان به رنگ های قهوه ای، زرد مایل به قهوه ای، یا خاکستری شوند:
- آموکسی سیلین کلاولانات (Augmentin)، نوعی آنتی بیوتیک است که برای درمان تعدادی از عفونت های باکتریایی استفاده می شود.
- کلرهگزیدین، یک ضد عفونی کننده
- داکسی سایکلین، یک آنتی بیوتیک مرتبط با تتراسایکلین که اغلب برای درمان آکنه استفاده می شود
- تتراسایکلین، آنتی بیوتیکی است که برای درمان آکنه و برخی عفونت های تنفسی استفاده می شود
فلوراید بیش از حد (که در برخی ویتامین های جویدنی، خمیر دندان ها و دهانشویه ها یافت می شود) می تواند منجر به ایجاد رگه های سفید رنگ روی مینای دندان ها یا تغییر رنگ دندان ها به قهوه ای مایل به سفید شود. در موارد شدید، فلوراید اضافی (که فلوئوروزیس نامیده می شود) می تواند منجر به ایجاد لکه های دائمی قهوه ای رنگ روی دندان ها شود.
داروهای زیر ممکن است باعث ایجاد رنگ خاکستری یا خاکستری مایل به سبز یا آبی شوند:
- سیپروفلوکساسین (سیپرو)، نوعی آنتی بیوتیک معروف به کینولون
- مینوسیکلین، یک آنتی بیوتیک مرتبط با تتراسایکلین
نمک های آهن که از طریق خوراکی مصرف می شوند نیز می توانند منجر به سیاه شدن دندان ها شوند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.